Dit jaar is 22 maart niet alleen World Water Day, maar ook de start van de UN 2023 Water Conference (nog korter UNWater23) in New York.[1]
‘Effective legislation should be framed to promote the efficient and equitable use and protection of water and water-related ecosystems. Pricing and other economic incentives should be used to promote the efficient and equitable use of water.’
Dit lijkt misschien een citaat uit stukken voor de komende conferentie, maar deze aanbeveling voor effectieve wetgeving en de inzet van beprijzen en andere economische instrumenten voor efficiënt en billijk watergebruik staat in het Actieplan van de vorige conferentie, bijna vijftig jaar geleden, in 1977.[2]
In de tussentijd is er op dit niveau geen conferentie geweest over waterschaarste, al was daar alle reden toe. Op veel plaatsen op aarde is waterschaarste immers al jarenlang fataal voor duizenden mensen en de natuur. In toenemende mate, alle initiatieven om daar verbetering in te brengen ten spijt. Zal UNWater23 wel voor een kentering zorgen?
Een Waterschaarste verdrag à la het Klimaatverdrag zal de conferentie niet opleveren. Vooraf is namelijk afgesproken dat daarover niet mag worden onderhandeld, onder meer vanwege de politieke gevoeligheid van water.[3] Dat is een gemiste kans, want een verdrag kan bijvoorbeeld een houvast zijn voor gedupeerden die misstanden aan de rechter willen voorleggen, of voor bedrijven die ten aanzien van hun watervoetafdruk onderling afspraken willen maken en daarbij mededingingsrechtelijke problemen willen voorkomen. Onderhandelingen over een verdrag zouden ook duidelijkheid kunnen geven over het gezamenlijke internationale doel.[4]
UNWater23 gaat over de tussentijdse evaluatie van de internationale ‘Decade for Action’.[5] Een belangrijk beoogd resultaat van de conferentie is een Water Action Agenda (WAA).[6] De co-hosts van de conferentie, Nederland en Tajikistan, hebben de totstandkoming van een WAA gelanceerd ‘to turn the political momentum created by the Conference into tangible and ambitious action to get progress on track.’ [7]
De WAA bevat vrijwillige toezeggingen van allerlei partijen, gericht op het bereiken van de doelen in de 2030 Agenda for Sustainable Development. Na afloop van UNWater23 kunnen nog nieuwe toezeggingen worden toegevoegd. Volgens Nathalie Olijslager, programmadirecteur UNWater23 van het ministerie van Buitenlandse Zaken, kan bijvoorbeeld de EU een hoog ambitieniveau laten zien, want in de Green Deal zit veel ‘blauw’. Om ervoor te zorgen dat de toezeggingen worden uitgevoerd zal de voortgang van de WAA steeds worden geagendeerd in internationaal verband. Bijvoorbeeld tijdens iedere COP van UNFCCC en de Summit for the Future.[8]
Op dit moment (eind januari 2023) zijn er zestig toezeggingen ingediend.[9] Op het eerste gezicht vooral regionaal of nationaal van karakter, afkomstig van ngo’s en gericht op bewustwording. Dat is nog steeds van groot belang, maar daarnaast zijn toezeggingen nodig die inzetten op veranderingen in internationale handelsketens om de watervoetafdruk van producten en consumenten te verkleinen[10] en op structurele verbetering van de (mondiale) governance. Het enige voorbeeld van de laatstgenoemde is, tot nu toe, een toezegging van UNEP, WMO en UNESCO om een multilateraal mechanisme op UN niveau tot stand te brengen dat de continue monitoring, rapportage en evaluatie van de mondiale zoetwater kwaliteit coördineert.[11]
Binnenkort weten we hoe ambitieus de WAA op papier is. Daarna zal blijken of mensen en natuur in waterschaarse gebieden snel het positieve effect van de beloofde daden merken. Zij kunnen niet nog eens vijftig jaar wachten.
Auteur: Marga Robesin, geassocieerd medewerker Utrecht Centre for Water, Oceans and Sustainability Law, Universiteit Utrecht en lid van de VMR-werkgroep Mondiale duurzaamheid en recht.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1] UN 2023 Water Conference | Department of Economic and Social Affairs
[2] Mar Del Plata Action Plan. Report of the United Nations Water Conference. Mar Del Plata, 14-25 March 1977. E/Conf.70/29, p. 11. https://digitallibrary.un.org/record/724642
[3] Nathalie Olijslager. Nut en noodzaak van een waterconferentie. Presentatie tijdens het VMR Webinar UN Waterconferentie 2023: naar internationale regulering van watergebruik? https://www.milieurecht.nl/vmr-webinar-de-vn-en-waterschaarste; https://www.youtube.com/watch?v=mWERefIXlIQ (vanaf 39 minuten).
[4] Natalie Dobson pleit voor een helder doel. Zie: De lessen vanuit het internationale klimaatrecht voor een mondiale aanpak van waterschaarste. Presentatie tijdens het VMR Webinar UN Waterconferentie 2023: naar internationale regulering van watergebruik? https://www.milieurecht.nl/vmr-webinar-de-vn-en-waterschaarste
[5] Midterm Comprehensive Review of the Implementation of the Objectives of the International Decade for Action, 'Water for Sustainable Development', 2018–2028. General Assembly resolution 75/212.
[6] https://sdgs.un.org/conferences/water2023/action-agenda
[7] https://sdgs.un.org/conferences/water2023/action-agenda FAQ | Department of Economic and Social Affairs (un.org)
[8] Zie Nathalie Olijslager tijdens de opname van het in noot 3 genoemde webinar, vanaf 43 minuten.
[9] https://sdgs.un.org/partnerships/action-networks/water
[10] Zie voor de noodzaak daarvan: Rick Hogeboom. De watervoetafdruk van de mensheid: de grens bereikt? Presentatie tijdens het VMR Webinar UN Waterconferentie 2023: naar internationale regulering van watergebruik? https://www.milieurecht.nl/vmr-webinar-de-vn-en-waterschaarste
[11] https://sdgs.un.org/partnerships/acceleration-ambient-water-quality-action-un-systems-approach