Gemeenten staan voor enorme uitdagingen om de klimaat- en energiedoelen van ‘Parijs’ te realiseren in de lokale context. Maar hoe vertaal je die doelstellingen naar regels? Met het omgevingsplan kunnen gemeenten nu al de stap zetten van beleid naar realisatie.
De meerwaarde van de Omgevingswet zit allereerst in de reikwijdte van de wet en het maatschappelijk doel van duurzame ontwikkeling dat wordt nagestreefd. Daarnaast geeft de Omgevingswet een stimulans voor de samenhang tussen gemeentelijk beleid en regels in het omgevingsplan. Bijvoorbeeld door in de omgevingsvisie en het omgevingsprogramma uitgangspunten en randvoorwaarden te stellen en van daaruit te bepalen of regels moeten worden gesteld en hoe deze moeten worden vormgegeven. Dat hangt samen met het feit dat met het omgevingsplan ook de decentrale afwegingsruimte is vergroot. Bijvoorbeeld het vergunningvrij maken van of stellen van geluidregels voor warmtepompen, het bepalen of nieuwbouw moet worden aangesloten op een warmtenet en of bodemenergiesystemen zoveel mogelijk collectief moeten worden benut. Er valt dus ook echt wat te kiezen bij het vertalen van beleid.
Het omgevingsplan heeft echter niet alleen betekenis door regels te stellen bij het uitvoeren van activiteiten gericht op verduurzaming van energie- en materiaalgebruik. Het is ook mogelijk dat het omgevingsplan regels bevat die eigenaren verplichten tot verduurzaming, bijvoorbeeld om een waterberging te realiseren of om aan te sluiten op een warmtenet. Dat is ingrijpend en vanwege het eigendomsrecht alleen onder strikte voorwaarden mogelijk, zoals met een overgangsperiode of met subsidie.
Specifiek de energietransitie dient zich steeds meer op decentraal niveau aan. Denk bijvoorbeeld aan beschikbare netcapaciteit. Gemeenten beschikken echter niet over regelgevende bevoegdheden voor het energiesysteem, hoewel dat niet zo goed past binnen de huidige opgaves. Het potentieel van het omgevingsplan zou dus nog kunnen worden vergroot door te bepalen dat decentrale overheden regels kunnen stellen in het omgevingsplan over de gevolgen van activiteiten voor het energiesysteem. Bijvoorbeeld om zo beschikbare netcapaciteit en de gevolgen voor het energiesysteem beter mee te kunnen wegen als bedrijven zich ergens vestigen of door opwek en gebruik van elektriciteit beter aan elkaar te koppelen. Het potentieel voor verduurzaming is dus al groot maar dat neemt niet weg dat een enkele gerichte aanpassing dat nog kan vergroten.
Auteur: Jacco Karens, juridisch adviseur bij AT Osborne
Wilt u meer weten over de mogelijkheden van het omgevingsplan bij het realiseren van verduurzaming van de gebouwde omgeving en over de bescherming van soorten? Meldt u zich dan aan voor onze bijeenkomst op 23 mei a.s. waar onder meer Jacco Karens een bijdrage verzorgt. Meer informatie en aanmelding.