De bruidsschat is een set regels die bij inwerkingtreding van de Omgevingswet verhuist van het Rijk naar de gemeenten en waterschappen. De regels voor de gemeenten maken vanaf 1 januari 2022 automatisch deel uit van het tijdelijk deel van het omgevingsplan en zijn afkomstig uit het o.a. het Activiteitenbesluit en de Activiteitenregeling. Het overgrote deel van de regels ziet op een diversiteit aan milieubelastende activiteiten, bijvoorbeeld: geluid, trillingen, geur, lozen van afvalwater, wassen van motorvoertuigen, niet-industriële voedselbereiding, slachten van dieren, opwekken van elektriciteit met een windturbine, opslaan van vaste mest, het fokken, houden of trainen van landbouwhuisdieren, andere zoogdieren en vogels etc. Om snel inzicht te krijgen in de gemeentelijke bruidsschat kan ik de 'Handreiking bruidsschat 2.0.' aanbevelen. Deze handreiking hebben de vijf omgevingsdiensten van Zuid-Holland gemaakt voor de gemeenten, als start voor het werken met de bruidsschat.
De gedachte van het Rijk is dat de lokale overheid het best kan beoordelen welke regels er lokaal nodig zijn. Zoals Nicole Fikke van het Ministerie van Binnenlandse Zaken in een instructieve webinar zegt: "de echte schat is de ruimte die met de overdracht van regels ontstaat om zelf passende lokale regels te stellen".
Zoals het woord bruidsschat letterlijk suggereert, is de bruidsschat voor gemeenten op het eerste gezicht inderdaad een mooi en genereus cadeau van de rijksoverheid: de gemeenten krijgen de ruimte om zelf, binnen de rijks- en provinciale kaders, de milieuregels voor hun grondgebied vorm te geven. Prachtig! Maar dan begint het vormgeven….hoe moeten gemeenten dit aanpakken?
Als je de ruimte hebt om iets aan te passen, is de eerste vraag: wat is precies hetgeen dat ik kan aanpassen? Dus een gemeente moet beginnen met (per onderwerp): het lezen en doorgronden van de regels van de bruidsschat. Al snel zal blijken dat de regels op veel milieu-details ingaan. De expertise op dit gebied ligt bij de omgevingsdiensten. De gemeenten en omgevingsdiensten zullen dus gezamenlijk moeten optrekken. Ook zal blijken dat, zoals het Rijk al opmerkte, de lokale fysieke situatie van belang is. Deze zal dus door de omgevingsdiensten in kaart moeten worden gebracht. Als (voor een bepaald onderwerp) de analyses gemaakt zijn kan een gemeente beoordelen of het de regels van de bruidsschat wil overnemen, aanpassen of schrappen. Dan ontstaan er weer nieuwe vragen. Welke systematiek is gewenst? Wil de gemeente deze systematiek regionaal of zelfs landelijk afstemmen? Hoe werken verschillen tussen gemeenten door in de handhaafbaarheid?
Kortom, de bruidsschat zal een schat aan energie kosten maar ook een schat aan samenwerking tussen gemeenten en omgevingsdiensten opleveren!
Annelies Soons-de Meester, senior juridisch adviseur Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid en lid van de VMR-werkgroep Vergunningverlening Toezicht en Handhaving.