21 maart 2019
Tot 1 mei 2019 was een aantal links naar artikelen beschikbaar voor de deelnemers van de bijeenkomst.
Ha
nna Tolsma - Rijksuniversiteit Groningen
In deze bijdrage wordt aan de hand van een selectie van jurisprudentie en literatuur een overzicht gegeven van belangrijke ontwikkelingen in het bestuurs(proces)recht. Onder meer is aandacht voor de uitleg van kernbegrippen ‘besluit’ en ‘belanghebbende’ en de indringendheid van de toetsing door de bestuursrechter.
Literatuur
T. Barkhuysen e.a. (red.), Awb 25 jaar. In eenheid en verscheidenheid, Deventer: Kluwer 2019;
R. Kegge, ‘Indringende(re) toetsing door de bestuursrechter’, JBplus 2018 (4).
Jurisprudentie
ABRvS 10 oktober 2018, ECLI:NL:RVS:2018:3292 (Concurrent belanghebbende?);
CRvB 7 november 2018, ECLI:NL:CRVB:2018:3474 (Conclusie AG afgeleid belang: 5 vuistregels);
ABRvS 16 januari 2019, ECLI:NL:RVS:2019:86 (Conclusie AG gedoogverklaring een besluit?);
ABRvS 12 september 2018, ECLI:NL:RVS:2018:2956 (Invorderingsbeschikking, altijd horen!);
ABRvS 18 juli 2018, ECLI:NL:RVS:2018:2454 (Op de zaak betrekking hebbende stukken);
ABRvS 4 april 2018, ECLI:NL:RVS:2018:1100 (Chw, nieuwe beroepsgronden/argumenten);
ABRvS 15 oktober 2018, ECLI:NL:RVS:2018:3389 (StAB-deskundigenberichten, art. 6 EVRM-proof).
Valérie van 't Lam - Advocaat/Counsel bij Stibbe
Onderwerp
Besproken worden enkele uitspraken over de Wabo en de omgevingsvergunning
voor milieu. De uitspraken zien op de volgende onderwerpen: belanghebbende
begrip, beoordelingskader (o.a. beste beschikbare technieken) en veranderingen van
de inrichting (o.a. milieuneutrale verandering en (ambtshalve) wijzigingen).
Literatuur
M.J.E. Boudesteijn, B.J. Walraven & M. Woestenenk, ‘Kroniek milieurecht 2018’, BR 2018/71.
Jurisprudentie
Belanghebbende begrip:
ABRvS 2 mei 2018, ECLI:NL:RVS:2018:1436, AB 2018/200, m.nt. Nijmeijer
(windturbines);
Rb Oost-Brabant 4 juli 2018, ECLI:NL:RBOBR:2018:3234 (klare taal);
ABRvS 20 juni 2018, ECLI:NL:RVS:2018:2001, AB 2018/287, m.nt. J. Wieland; TBR 2018/145 m.nt. Nijmeijer(concurrentiebelang);
ABRvS 27 december 2018, ECLI:NL:RVS:2018:4279 (geluid).
Voorbereidingsprocedure:
ABRvS 7 november 2018, ECLI:NL:RVS:2018:3607 (aangevraagde en vergunde capaciteit bepalend);
ABRvS 12 december 2018, ECLI:NL:RVS:2018:4089 (nieuw ontwerp besluit ter inzage);
Rb. Oost-Brabant 18 mei 2018, ECLI:NL:RBOBR:2018:2431, JM 2018/92 m.nt. S.M. van Velsen (actualiteit m.e.r.-beoordelingsbesluit);
ABRvS 6 juni 2018, ECLI:NL:RVS:2018:1841, M en R 2018/99, m.nt. J.H.G. van den Broek (onlosmakelijke samenhang);
ABRvS 03-10-2018, ECLI:NL:RVS:2018:3212, M en R 2018/130 m.nt. Moniek Heerings (gefaseerde vergunningverlening).
Reikwijdte en beoordelingskader:
ABRvS 6 februari 2019, ECLI:NL:RVS:2019:350 (Bibob);
ABRvS 19 december 2018, ECLI:NL:RVS:2018:4180 (inrichting);
ABRvS 18 juli 2018, ECLI:NL:RVS:2018:2401 (geur en lucht);
ABRvS 31 oktober 2018, ECLI:NL:RVS:2018:3540 (geur);
ABRvS 25 juli 2018, ECLI:NL:RVS:2018:2395, M en R 2018/103 m.nt. J. Kevelam (volksgezondheid);
ABRvS 6 februari 2019, ECLI:NL:RVS:2019:340 (volksgezondheid).
Veranderingen:
Rb. Den Haag 28 juni 2018, ECLI:NL:RBDHA:2018:7464 (ambtshalve actualisatie);
ABRvS 12 december 2018, ECLI:NL:RVS:2018:4060 (milieuneutraal veranderen).
Edward Brans - advocaat bij Pels Rijcken & Drooglever Fortuijn
Onderwerp
Bodemverontreiniging en nieuwe risicovolle stoffen. Wat zijn de saneringseisen?
Literatuur
RIVM, Zeer Zorgwekkende Stoffen: prioriteringsopties voor beleid, pdf
Expertisecentrum PFAS, Een handelingskader voor PFAS
Gemeente Haarlemmermeer, Actualisatie Beleidsregel PFOS en PFOA gemeente Haarlemmermeer, 20 maart 2018
Jurisprudentie
ABRvS, 16 juli 2014, ECLI:NL:RVS:2014:2666
Onderwerp
U hoort over de actuele ontwikkelingen in het EU milieurecht, onder meer over
nieuwe wetgeving en over jurisprudentie van het HvJEU. Aan de orde komt met
name de jurisprudentie over verdragsrechtelijke bepalingen en eisen aan de
rechtsbescherming (o.a. ter implementatie van de Aarhus Convention) op EU-niveau
en op nationaal niveau. Het sectorale EU recht komt alleen aan de orde voor zover dat
niet in de overige bijdragen behandeld wordt.
Literatuur
Antonopoulos, ‘The day after: Protecting the human rights affected by environmental challenges after the EU accession to the European Convention on Human Rights’, Environmental Law Review 2018/4;
C. Sobotta, ‘New Cases on Article 9 of the Aarhus Convention Court of Justice of the EU, Judgments of 20 December 2017, Protect Natur-, Arten- und Landschaftsschutz Umweltorganisation, C-664/15, EU:C:2017:987, and of 15 March 2018, North East Pylon Pressure Campaign and Sheehy, C-470/16, EU:C:2018:185’, Journal for Environmental & Planning Law 2018/2, p. 241-258.
Jurisprudentie
CJEU 26 juli 2017, C-196/16 en 197/16, ECLI:EU:C:2017:589,ECLI:EU:C:2017:743 legalisatie ontbrekend MER
CJEU 5 april 2017, C-488/15 luchtkwaliteit Bulgarije (zie ook Krämer, JEEPL 2019, 111 e.v.)
GC 17 mei 2018, T-584/13, Fipronil (zie ook Krämer, JEEPL 2018, 376 e.v.)
CJEU 21 juni 2018 in C-5/16, marktstabiliteitsreserve ETS
CJEU 7 juni 2018, C-671/16 en C-160/17, Begrip plannen en programma’s in SEA richtlijn
CJEU 17 oktober 2018, C-167/17, ECLI:EU:C:2018:833, (Volkmar Klohn / An Bord Pleanála), JM 2018/146, m.nt. S. van der Velde
CJEU 13 december 2018, T-739/17, ECLI:EU:C:2018:959 (Euracoal e.a. / Europese Commissie)
CJEU 27 september 2018, T-12/17, ECLI:EU:T:2018:616 (Mellifera Ev / Europese Commissie)
CJEU 17 april 2018, C-441/17, ECLI:EU:C:2018:255, voorlopige voorziening door CJEU
Pauline van Aardenne - advocaat Van der Feltz advocaten
Onderwerp
Dit onderdeel richt zich op de REACH-verordening. Kort zal worden ingegaan op de belangrijkste elementen van deze regelgeving, waaronder de registratie- en autorisatieprocedures, de verplichtingen van de diverse spelers in een toeleverings- keten en de problematiek rond het opstellen van veiligheidsinformatiebladen.
Website
Website European Chemicals Agency
Regelgeving
CJEU 13 juli 2017, C-651/15 P, VECCO e.a./Commissie, autorisatieprocedure
CJEU 25 oktober 2017, C-650/15 P, PPG en SNF/ECHA, autorisatieprocedure
CJEU 27 april 2017, C-535/15, Pinckernelle, prejudicieĢle beslissing inzake uitleg artikel 5 REACH
Marleen Velthuis - Advocaat/Counsel Nauta Dutilh
Onderwerp
Marleen Velthuis zal een overzicht geven van belangrijke uitspraken en ontwikkelingen op het gebied van zowel bestuursrechtelijke als strafrechtelijke handhaving van de milieuwet- en regelgeving.
Literatuur
M. Velthuis, ‘De hoogtepunten uit vijf jaren milieustrafrechtjurisprudentie (2013-2018)’, TBS&H 2018/2;
J.P. Heinrich, M.L. Batting & R.W. Veldhuis, ‘Handhaving van bestuursrecht’, NTB 2018/56.
Jurisprudentie
Hoge Raad 4 december 2018, ECLI:NL:HR:2018:2247;
ABRvS 8 augustus 2018, ECLI:NL:RVS:2018:2627, M en R 2018/125 m.nt. M.G.W.M. Peeters.
Jasper van Kempen - Rijkswaterstaat en Universiteit Utrecht
Onderwerp
Een bespreking van de meest relevante jurisprudentie en ontwikkelingen van het afgelopen jaar op het terrein van het waterrecht.
Literatuur
H.J.M. Havekes, P.J. de Putter & W.J. Wensink (red.), Wegwijzer Van Waterwet naar Omgevingswet, Alphen aan den Rijn: Wolters Kluwer 2018;
H.J.M. Havekes & M.J. Kraak, ‘Het regent jurisprudentie. Wateroverlast en aansprakelijkheid opnieuw bezien’, TvAR 2018, nr. 7/8, p. 328-339;
A.M. Keessen & H.K. Gilissen, ‘Recht op water voor de agrarische sector?’, LTB 2019/4.
Jurisprudentie
ABRvS 6 februari 2018, ECLI:NL:RVS:2019:349;
ABRvS 13 juni 2018, ECLI:NL:RVS:2018:1949, AB 2018/256 m.nt. H.F.M.W. van Rijswick;
HR 22 juni 2018, ECLI:NL:HR:2018:959, AB 2018/324 m.nt. P.E. Lindhout;
Rechtbank Noord-Holland 30 juli 2018, ECLI:NL:RBNHO:2018:6586, M en R 2018/115,
m.nt. J.J.H. van Kempen;
ABRvS 26 september 2018, ECLI:NL:RVS:2018:3120, AB 2019/4 m.nt. F.A.G. Groothuijse
& W.J. van Doorn-Hoekveld;
Rb Oost-Brabant 2 november 2018, ECLI:NL:RBOBR:2018:5363; ECLI:NL:RBOBR:2018:5362, AB 2019/32 m.nt. H.F.M.W. van Rijswick; ECLI:NL:RBOBR:2018:5364, AB 2019/33 m.nt. H.F.M.W. van Rijswick;
HR 16 november 2018, ECLI:NL:HR:2018:2111, AB 2019/36 m.nt. H.F.M.W. van Rijswick;
Rb Amsterdam 8 januari 2019, ECLI:NL:RBAMS:2019:315 & ECLI:NL:RBAMS:2019:316.
Hanny Geerdink
Onderwerp
Op 5 oktober 2018 heeft de regering het wetsvoorstel Aanvullingswet geluid Omgevingswet ingediend bij de Tweede Kamer. Met dit wetsvoorstel wordt de regelgeving voor geluid afkomstig van infrastructuur (wegen en spoorwegen) en industrieterreinen ingevoegd in de Omgevingswet. Wat gaat er veranderen? Hoe verhoudt het nieuwe normenhuis uit het wetsvoorstel zich tot de nieuwe gezondheidskundige richtlijnen voor omgevingsgeluid die de Wereld Gezondheid Organisatie (WHO) op 10 oktober 2018 heeft gepresenteerd?
Degene die rechtstreeks feitelijke gevolgen ondervindt van een activiteit die een besluit toestaat is in beginsel belanghebbende bij dat besluit. Het criterium 'gevolgen van enige betekenis' dient als correctie op dit uitgangspunt. Wanneer is bij geluid sprake van gevolgen van enige betekenis?
Artikel 53, eerste lid van de Wet geluidhinder (Wgh) regelt dat buiten een bestaande zone de geluidbelasting vanwege het industrieterrein de waarde van 50 dB(A) niet te boven mag gaan. Wat betekent dit concreet?
Literatuur
Wetsvoorstel: Kamerstukken II 2018/19, 35 054, nrs. 1-4; Motie-Schonis: Kamerstukken II 2018/19, 35 000 A, nr. 60; Brief Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat van 19 december 2018: Kamerstukken II 2018/19, 29 383, nr. 311;
WHO, Environmental Noise Guidelines for the European Region (2018)
Jurisprudentie
ABRvS 21 november 2018, ECLI:NL:RVS:2018:3748, WHO-rapport;
Marcel Soppe - advocaat bij Soppe Gundelach advocaten
Onderwerp
Er wordt aandacht besteed aan de belangrijkste jurisprudentie van het afgelopen jaar. Er zijn in 2018 geen noemenswaardige wijzigingen in de mer-regelgeving geweest.
Jurisprudentie
ABRvS 13 februari 2019, ECLI:NL:RVS:2019:295 (bestemmingsplan ‘Windpark en zonneveld Koningspleij Noord’; gem. Arnhem);
Ron Laan - advocaat bij Van Diepen Van der Kroef Advocaten
Onderwerp
In 2019 doet het Europese Hof van Justitie uitspraak naar aanleiding van prejudiciële vragen van de Nederlandse rechter over het afvalbegrip. In deze zaak is de conclusie advies van de Advocaat-Generaal reeds bekend op de Actualiteitendag 2019.
Het Hof van Justitie heeft in 2018 ook vragen voorgelegd gekregen over de relatie tussen de Europese wetgeving voor ‘Dierlijke bijproducten’ en ‘afvalstoffen’. De Nederlandse regering heeft ondertussen een Leidraad gepubliceerd om in de praktijk beter onderscheid te kunnen maken tussen een ‘afvalstof’, een ‘bijproduct’ en de ‘einde-afvalstatus”. Aan de hand van een selectie van strafrechtelijke en
bestuursrechtelijke procedures worden de actuele aandachtspunten in het
afvalstoffenrecht belicht.
Literatuur
Leidraad afvalstof of product, richtsnoeren voor de uitleg en toepassing van de begrippen ‘afvalstof’, ‘bijproduct’ en ‘einde-afvalstatus’, Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, juli 2018;
S.F.J. Sluiter, ‘Het begrip ‘afvalstof’ – de stand van zaken’, PRO 2018/4.
Jurisprudentie
ABRvS 25 april 2018, ECLI:NL:RVS:2018:1344;
Rb. Rotterdam 2 juli 2018, ECLI:NL:RBROT:2018:6176;
Hoge Raad 3 juli 2018, ECLI:NL:HR:2018:1076;
ABRvS 11 juli 2018, ECLI:NL:RVS:2018:2336;
Vzr. ABRvS 31 augustus 2018, ECLI:NL:RVS:2018:2890;
Rb. Oost-Brabant 10 september 2018, ECLI:NL:RBOBR:2018:4412;
Rb. Rotterdam 26 september 2018, ECLI:NL:RBROT:2018:11018;
ABRvS 3 oktober 2018, ECLI:NL:RVS:2018:3219;
Rb. Rotterdam 10 oktober 2018, ECLI:NL:RBROT:2018:9895;
Rb. Rotterdam 10 oktober 2018, ECLI:NL:RBROT:2018:9898;
Rb. Rotterdam 17 oktober 2018, ECLI:NL:RBROT:2018:8848;
Vzr. ABRvS 12 november 2018, ECLI:NL:RVS:2018:3650;
Gerechtshof Den Haag 12 december 2018, ECLI:NL:GHDHA:2018:3443;
Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 19 december 2018, ECLI:NL:GHARL:2018:11244;
ABRvS 27 december 2018, ECLI:NL:RVS:2018:4206.
Marieke Kaajan - advocaat bij ENVIR advocaten
Onderwerp
• Actualiteiten Programmatische Aanpak Stikstof;
• Recente jurisprudentie, o.a. op het gebied van de begrippen mitigatie en compensatie;
• Ontwerp-Aanvullingsbesluit Natuur Omgevingswet
Literatuur
Ontwerp-Aanvullingsbesluit Natuur Omgevingswet;
R.H.W. Frins, ‘Het onderscheid tussen mitigatie en compensatie anno 2018’, TBR 2018/169;
R.H.W. Frins, ‘De ADC-toets als reddingsvest voor het PAS?’, TBR 2018/119;
M.M. Kaajan en F. Onrust, ‘Kroniek Natuurbeschermingsrecht – Gebiedsbescherming (deel 2)’, BR 2018/62;
R.H.W. Frins, ‘Het PAS-arrest van het Hof van Justitie EU’, TBR 2018/186;
M.M. Kaajan, ‘Het PAS-arrest, en nu?’, nog te verschijnen in MenR 2019.
Jurisprudentie
HvJ EU 7 november 2018, ECLI:EU:C:2018:882, AB 2018/436, m.nt. Ch.W. Backes;
HvJ EU (A-G) 22 juli 2018, ECLI:EU:C:2018:622, MenR 2018/114, m.nt. M.M. Kaajan;
HvJ EU 25 juli 2018, ECLI:EU:C:2018:593, MenR 2018/105, m.nt. M.M. Kaajan;
ABRvS 18 juli 2018, ECLI:NL:RVS:2018:2454, MenR 2018/125, m.nt. M.M. Kaajan;
Rb. Midden-Nederland 29 november 2018, ECLI:NL:RBMNE:2018:5825;
Rb. Overijssel 30 november 2018, ECLI:NL:RBOVE:2018:4590;
Rb. Noord-Nederland 20 december 2018, ECLI:NL:RBNNE:2018:5385
Paul Bodden - advocaat bij Hekkelman Advocaten
Onderwerp
De gezondheidsrisico’s die veehouderijen voor de mens met zich brengen, vragen de laatste jaren steeds meer aandacht in het omgevingsrecht. Er is en wordt wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd naar de relaties tussen intensieve veehouderij en volksgezondheid. In deze inleiding worden de verschillende onderzoeken besproken en wordt de betekenis daarvan voor het omgevingsrecht uiteengezet. De diverse dilemma’s (politiek, bestuurlijk en juridisch) komen aan bod. In dat verband passeren relevante jurisprudentie, verschillende wetgevingsinitiatieven en door overheden ontwikkeld beleid de revue.
Literatuur
Paul Bodden, ‘Gezondheidsrisico’s van veehouderijen’, TO mei 2014, p. 17-25;
Paul Bodden, ‘Veehouderij en volksgezondheid’, TvAR 2017, p. 53-54.
Jurisprudentie
ABRvS 4 juli 2018, ECLI:NL:RVS:2018:2189 (Lingewaard);
ABRvS 25 juli 2018, ECLI:NL:RVS:2018:2395 (Horst aan de Maas);
ABRvS 25 juli 2018, ECLI:NL:RVS:2018:2496 (Mill en Sint Hubert);
ABRvS 3 oktober 2018, ECLI:NL:RVS:2018:3224 (Kaag en Braassem);
ABRvS 7 november 2018, ECLI:NL:RVS:2018:3609 (Oirschot);
ABRvS 21 november 2018, ECLI:NL:RVS:2018:3781 (Wijdewormer);
ABRvS 6 februari 2019, ECLI:NL:RVS:2019:340 (Weert);
Rb. Oost-Brabant 29 juni 2018, ECLI:NL:RBOBR:2018:3165 (Bergeijk);
Rb. Gelderland 10 januari 2019, ECLI:NL:RBGEL:2019:55 (Beuningen).
Paul van der Lee, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Onderwerp
De ontwikkeling van het instrumentarium voor het klimaat- en energiebeleid en de ontwikkeling van de Omgevingswet (Ow) gaan steeds nauwer met elkaar samenhangen. De Ow is mede gericht op ‘het tegengaan van klimaatverandering’, terwijl in de toelichting bij het voorstel voor de Klimaatwet en het ontwerp van het klimaatakkoord de Ow een belangrijke rol lijkt te krijgen. Welke betekenis heeft de Ow voor de energietransitie en welke rol zal deze mogelijk nog krijgen?
Literatuur
Ontwerp van het Klimaatakkoord, Kamerstukken II, 32813, nr. 263, bijlage;
A.B. Vos & mr. dr. V.M.Y. van ’t Lam, ‘Heeft de Klimaatwet toegevoegde waarde naast de al in ontwikkeling zijnde Omgevingswet en het Klimaatakkoord?’, BR 2018/76, p. 505-517;
A.M.J.R. van der Linden & S. Akerboom, ‘Van gas los! Maar dan? Juridische aspecten van de verduurzaming van de warmtevoorziening’, TBR 2018/53;
A. de Snoo, ‘Klimaatwet en Omgevingswet: een complexe dans’, TBR 2018/116, p. 776-783;
E. Visser, ‘Naar een CO2-arme energievoorziening. Benut het potentieel van de Omgevingswet!’, NJB 2017/207, p. 248-252.
The Programmatic Approach: Future Proof?
Door Lolke Braaksma, Rijksuniversiteit Groningen
Land, air, water and nature are intensively used in the Netherlands
for various activities that are detrimental to the quality of the
environment. Exceeding environmental quality standards, such as
air quality standards or CO2-emission reduction targets, is
therefore always imminent. The programmatic approach is regarded
as a key legal instrument in the Netherlands to achieve environmental goals while
allowing for new economic development. The aim of this research is to contribute to our
understanding of the legal implications, bottlenecks and safeguards of using a
programmatic approach in Dutch environmental law in general and in the future
Environment and Planning Act.
Reguleren met de meldingsplicht
Door Wybrand van der Meulen, Rijksuniversiteit Groningen
De meldingsplicht – waarbij de burger een beoogde activiteit reeds
mag uitvoeren na dit te hebben gemeld – wordt in veel wetgeving
gebruikt als een regeldrukverminderend alternatief voor de
vergunningplicht. Zonder formele toetsing en toestemmingsbesluit
liggen de administratieve lasten voor burger én overheid lager, zo is
het idee. Echter, de bestuurlijke reactie op een melding roept veel vragen op.
Welke rechten kan een burger eraan ontlenen? Neemt het bevoegd gezag soms toch
een toestemmingsbesluit? Doordat (de)centrale overheden de meldingsplicht vaak op
eigen wijze hanteren, is een veelheid aan meldingenstelsels ontstaan. Waarbij men zich bovendien kan afvragen of het publieke belang nog goed wordt beschermd...
