Op 14 mei 2019 heeft de Eerste Kamer het (initiatief)voorstel voor een Wet zorgplicht kinderarbeid aangenomen.[1] De kranten hebben niet bol gestaan van dit nieuws. Toch is dit een mijlpaal in het streven naar duurzame handelsketens die aandacht verdient. De wet betreft weliswaar alleen het (belangrijke) probleem van kinderarbeid, maar de lessen die in dit kader worden geleerd kunnen ook heel nuttig zijn voor andere aspecten van internationaal verantwoord ondernemen (IMVO), zoals milieu.
De behandeling van het voorstel was eind 2017 aangehouden, omdat initiatiefneemster Kuiken nieuwe informatie bij de behandeling wilde betrekken.[2] Het wachten was op haar reactie en op de resultaten van een aantal lopende onderzoeken, de evaluatie van het functioneren van het Nationaal Contactpunt voor de OESO-richtlijnen (NCP) en de evaluatie van het IMVO-beleid door de directie Internationaal Onderzoek en Beleidsevaluatie (IOB). Dat duurt langer dan verwacht.[3] Daarom stuurde de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking in februari van dit jaar de resultaten van aanvullend onderzoek naar IMVO-beleid in andere landen aan de senatoren.
Doel van dat aanvullend onderzoek, ‘Strategieën voor internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen’, was om meer inzicht te verkrijgen in de impact en effectiviteit van verschillende instrumenten, waaronder ook wetgevende instrumenten zoals de Britse Modern Slavery Act.[4]
Daarbij stond de vraag centraal op welke manieren overheden kunnen verzekeren dat bedrijven de OECD Richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen naleven.[5] De onderzoekers analyseerden dertien verschillende instrumenten en strategieën, waarbij ze keken naar drie aspecten. Ten eerste naar de reikwijdte (richt het instrument of de strategie zich op een specifieke sector, zoals het Partnership for Responsible Textiles, of op de hele economie, zoals het Swiss Responsible Business Initiative. Ten tweede naar de focus (betreft het instrument een specifiek risico, zoals de UK Modern Slavery Act, of dekt het alle OECD risico’s, zoals de Franse Duty of Vigilance law) en ten derde naar onderliggende mechanismen voor naleving door bedrijven (zoals de dreiging van aansprakelijkheid of boetes in combinatie met druk van stakeholders en consumenten).
Op basis van de resultaten concludeerden de onderzoekers onder meer dat ‘for any new instrument or strategy it is important to provide clear guidelines and step-by-step approaches on instruments or strategies initiated. We also recommend that new instruments and strategies should encourage, promote and enforce the implementation of all steps of the due diligence cycle, as opposed to focusing solely on reporting.’[6]
Hoe scoort de Wet zorgplicht kinderarbeid op deze punten? De wet is van toepassing op alle bedrijven die fysiek in Nederland goederen en diensten verkopen plus alle in Nederland gevestigde bedrijven die hun goederen en/of diensten online verkopen en zich daarbij (mede) richten op de Nederlandse markt. De reikwijdte is dus breed. De focus is beperkt tot kinderarbeid. Om naleving af te dwingen voorziet de wet in de mogelijkheid van bestuurlijke boetes en van strafrechtelijke handhaving. Dat is een belangrijk verschil ten opzichte van de huidige situatie. Iedereen kan een klacht indienen bij de toezichthouder. Met het onderzoek naar mogelijke kinderarbeid in de keten door de bedrijven, het eventuele plan van aanpak en de uitvoering daarvan (!) worden belangrijke onderdelen van de ‘due diligence cycle’ geregeld. Op papier ziet de wet er dus veelbelovend uit. De effectiviteit zal afhangen van de uitwerking in besluiten en van adequaat toezicht en handhaving. Als de wet goed blijkt te werken is dat echt ‘breaking news’.
Auteur: Marga Robesin, Stichting Natuur en Milieu
[1] https://www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/34506_initiatiefvoorstel_kuiken
[2] Zie mijn column Wet zorgplicht kinderarbeid, een stap richting concretisering van due diligence voor ondernemingen van 6 februari 2018.
[3] De resultaten worden voor de zomer 2019 verwacht. https://www.iob-evaluatie.nl/publicaties/terms-of-references-lopend/2018/06/13/evaluatie-van-het-nederlandse-nationaal-contact-punt-ncp-oeso-richtlijnen-2012-2018
[4] Kamerstukken I 2018/19, 34 506, O, p. 3.
[5] PwC. Strategies for Responsible Business Conduct. December 2018. Reference: 2018-0911/AK/mp/vd.
[6] Idem, p. 61.