Het kan u bijna niet ontgaan zijn. Het nieuws over de uitspraak van de Rechtbank Den Haag in de klimaatzaak van Urgenda ging woensdagochtend 24 juni 2015 als een lopend vuurtje de hele wereld rond.[1] En terecht. Het is een baanbrekend vonnis, waarvan velen tot nu toe alleen maar konden dromen. De Rechtbank beveelt de Staat der Nederlanden om het gezamenlijke volume van de jaarlijkse Nederlandse emissies van broeikasgassen zodanig te beperken, of te doen beperken dat dit volume aan het einde van het jaar 2020 met tenminste 25% zal zijn verminderd in vergelijking met het niveau van het jaar 1990. In heldere taal motiveert de Rechtbank waarom zij van oordeel is dat het gaat om een ernstig probleem dat een wereldwijde aanpak vergt, waaraan ook Nederland moet bijdragen; dat de Nederlandse staat de rechtsplicht heeft om te zorgen voor mitigatie en dat de Trias Politica de rechter niet verhindert over deze vragen te beslissen.
Jarenlang is er gesproken en geschreven over de mogelijke aansprakelijkheid van de overheid (en bedrijven) voor schade door klimaatverandering, ook binnen de VMR.[2] Als lid van de VMR werkgroep Aansprakelijkheid voor klimaatschade schreef ik in 2011: ‘Zelfs een geringe bijdrage aan de schade kan onder omstandigheden tot het oordeel leiden dat onrechtmatig werd gehandeld. Het nalaten van emissiereductie kan wel degelijk leiden tot aansprakelijkheid en dus tot een gebod tot het treffen van maatregelen. Druppels op een gloeiende plaat misschien, maar zonder druppels kun je niet blussen.’ De Rechtbank acht die omstandigheden aanwezig en vindt dat de Staat in elk geval de minimale Nederlandse druppel moet bijdragen.
Over het vonnis van de Rechtbank zal nog veel worden gezegd en geschreven en de Staat gaat ertegen mogelijk in beroep, maar de eerste effecten zijn er al, zoals een motie in het kader van het wetsvoorstel Omgevingswet. Daarin wordt de regering verzocht om bij het vaststellen van het Besluit kwaliteit leefomgeving een omgevingswaarde vast te stellen die overeenkomt met de door de rechter opgedragen verplichting.[3] De Tweede Kamer stemt op 1 juli a.s. over dit wetsvoorstel.
Door Marga Robesin, Stichting Natuur en Milieu, juni 2015
[1] Voorbeelden van de wereldwijde aandacht: New York Times en BBC News.