Bodemdaling staat de laatste tijd steeds meer in de belangstelling. In september 2020 verscheen een rapport van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur, met de niet mis te verstane titel Stop bodemdaling in veenweidegebieden: het Groene Hart als voorbeeld. De stijgende aandacht voor dit onderwerp is niet verrassend, want bodemdaling is een groot maatschappelijk probleem in Nederlandse veenweidegebieden.
Bodemdaling heeft veel nadelige gevolgen, zowel in het landelijk als het stedelijk gebied. In het stedelijk gebied wordt schade vooral veroorzaakt door zetting: door belasting van bebouwing en infrastructuur wordt de aan het oppervlakte liggende veenbodem langzaam samengeperst. Dat levert funderingsschade, schade aan stedelijke infrastructuur en wateroverlast op. In het landelijk gebied wordt bodemdaling vooral veroorzaakt door grootschalige ontwatering van veengronden ten behoeve van de landbouw, door middel van verlaging van het oppervlaktewaterpeil. Dat zorgt voor verdroging van natuurgebieden, extra uitstoot van CO2, verslechterde waterveiligheid en toenemende kosten voor het waterbeheer. Extra problematisch is dat de meeste schade, zeker in landelijk gebied, zich pas op lange termijn voordoet. Voorlopig lijkt het dus nog aantrekkelijk om aan de bestaande situatie niets of niet zo veel te veranderen.
Bij bodemdaling in Nederland spelen het beleid en de besluitvorming van de nationale overheid en van verschillende decentrale overheden (provincies, waterschappen en gemeenten) een belangrijke rol. Dat betreft met name ruimtelijk beleid en ruimtelijke besluitvorming en beleid en besluitvorming ten aanzien van water- en peilbeheer. De huidige uitoefening van omgevingsrechtelijke taken en bevoegdheden door deze verschillende overheden leidt in veel gevallen tot (schade door) bodemdaling. Dat roept allerlei juridische vragen op, zoals: hoe kan een andere aanpak van bodemdaling, gericht op het tegengaan van (schade door) bodemdaling, tot stand komen, gelet op de bestaande bestuurlijke versnippering? Kan een concrete nationale of decentrale doelstelling, al dan niet wettelijk vastgelegd, daaraan bijdragen? En hoe zit het met de door bodemdaling veroorzaakte schade: blijft die voor rekening van de huiseigenaar of kan die zijn schade (deels) op een bij bodemdaling betrokken overheid verhalen?
In het recent verschenen themanummer van Milieu en Recht, dat aan bodemdaling is gewijd, komen deze en andere juridische vragen omtrent bodemdaling al aan de orde. Onderzoek naar de juridische aspecten van de bodemdalingsproblematiek vindt daarnaast plaats in het kader van het multidisciplinaire Living on Soft Soils onderzoeksproject (LOSS).
Tijdens de VMR Themabijeenkomst op 17 maart a.s., met als titel ‘Bodemdaling in stad en ommeland: gevolgen, verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid’, worden (de nadelige gevolgen van) bodemdaling en enkele juridische vragen met betrekking tot de bodemdalingsproblematiek verder uitgediept. Gilles Erkens vertelt over de oorzaken en nadelige gevolgen van bodemdaling in veenweidegebieden. Frank Groothuijse en Martijn van Gils bespreken de verdeling van taken en bevoegdheden bij het beperken van (de nadelige gevolgen van) bodemdaling. Niels Koeman gaat in op het Rli-advies, waarin wordt voorgesteld om een reductiedoelstelling voor bodemdaling wettelijk vast te leggen. Rense Lubach gaat tenslotte in op aansprakelijkheid voor bij bodemdaling veroorzaakte schade.
Meer informatie en inschrijving
Auteur: Martijn van Gils, Universiteit Utrecht