In november 2024 is het Basisboek Groene Criminologie bij Boom uitgevers verschenen onder redactie van Daan van Uhm (Universiteit Utrecht). In dit boek is gekeken naar de complexe dynamiek tussen mens en natuur en worden schadelijke gevolgen van menselijk handelen besproken. Het boek gaat uit van een breed schadebeginsel waardoor niet alleen gecriminaliseerde milieudelicten worden belicht, maar ook schadelijk handelen wat nog niet door wetgeving wordt aangepakt. Het boek is opgedeeld in vier delen. Het eerste deel richt zich op de rol en ontwikkeling van groene criminologie en legt theoretische fundamenten waarbij ook aandacht wordt besteed aan belangrijke concepten/definities. Het tweede deel richt zich op daders, slachtoffers en rechten in relatie tot groene misdaden. Hier wordt onder andere ingegaan op milieucriminaliteit door bedrijven en de rol van de georganiseerde misdaad bij milieudelicten. Het derde deel onderzoekt specifieke vormen van groene criminaliteit zoals illegale ontbossing, PFAS vervuiling en mestfraude. Het laatste deel focust zich op reacties op milieucriminaliteit waarbij publieke percepties, de strafbaarstelling van ecocide en piraterij wordt besproken.
Hoofdstuk 11, wat geschreven is door Jelle Brands, Marieke Kluin & Lisa Ansems (Universiteit Leiden) en waar dit blog zich verder specifiek op richt, belicht publieke percepties en reacties op milieucriminaliteit. Van belang is namelijk hoe milieucriminaliteit wordt waargenomen door het publiek. Vindt men het een belangrijk probleem en hoe ernstig vindt men eigenlijk specifieke vormen van milieucriminaliteit? Wat het algemene publiek denkt, vindt, voelt en doet met de dreiging van (slachtofferschap van) milieucriminaliteit kan namelijk belangrijke implicaties hebben voor het maatschappelijk draagvlak voor milieu- en criminaliteitsbeleid. Er bestaat namelijk reeds een lange geschiedenis aan onderzoek naar percepties en reacties op criminaliteit (Brands & Spithoven, 2023), maar onderzoek naar percepties en reacties was nog niet eerder gericht op milieucriminaliteit wat toch verschilt van andere vormen van criminaliteit. In Nederland, maar ook breder, zien we toenemende maatschappelijke aandacht voor milieuproblematiek. Er is echter nog maar weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar percepties en reacties van milieucriminaliteit. Dit hoofdstuk neemt de algemene literatuur over percepties en reacties (denken, vinden, voelen, doen) op criminaliteit als vertrekpunt. Daarna zoomen we in op bij ons bekende studies die specifiek zien op percepties en reacties op milieucriminaliteit, meer algemene inzichten uit de groene criminologie, en bespreken we de resultaten van een serie exploratieve, semigestructureerde interviews (N=18) die wij hielden over percepties en reacties op milieucriminaliteit onder het algemene publiek. We zien dat deze percepties en reacties in verband kunnen worden gebracht met thema’s als criminalisering, punitiviteit, legitimiteit en vertrouwen in instanties bij de aanpak van milieucriminaliteit. Percepties en reacties spelen immers een belangrijke rol bij criminaliteit en zoals Thomas en Thomas (1928, p. 572) het belang van percepties al bijna 100 jaar geleden verwoordden: ‘If men define situations as real, they are real in their consequences’.
Auteur: Marieke Kluin Universitair Docent Criminologie, Universiteit Leiden en lid van de VMR werkgroep Milieucriminaliteit