De afgelopen periode kwam er vanuit verschillende hoeken kritiek, omdat de belangrijkste verplichtingen van de Ontbossingsverordening op 30 december 2024 in werking zouden treden, terwijl de richtsnoeren van de Europese Commissie over hoe bepaalde onderdelen en begrippen van de Ontbossingsverordening geïnterpreteerd moeten worden nog niet beschikbaar waren. De Ontbossingsverordening legt, kort samengevat, verplichte zorgvuldigheidseisen op aan marktdeelnemers en handelaren die met bepaalde producten werken, om te waarborgen dat deze producten ontbossingsvrij zijn. De regelgeving is (vooralsnog) van toepassing op zeven grondstoffen: vee, cacao, koffie, oliepalm, rubber, soja en hout. De productie van deze grondstoffen wordt gezien als de belangrijkste oorzaak van door de EU (wereldwijd) veroorzaakte ontbossing. Belangrijke toelichting, was evenwel nog niet gepubliceerd.
Ook leden van het Europees Parlement drongen er bij de Europese Commissie op aan om de inwerkingtreding uit te stellen en om overleg te voeren met belanghebbenden om onuitvoerbare onderdelen van de wetgeving te herzien. Ze voerden aan dat Europese bedrijven grote zorgen hadden geuit over hoe een deel van de wetgeving moet worden geïmplementeerd, terwijl ook niet-EU-landen kritiek hebben geuit op de Ontbossingsverordening omdat deze een belemmering voor derde partijen zou vormen om toegang te krijgen tot de Europese markt.[1]
Op 2 oktober 2024 heeft de Europese Commissie een voorstel gepubliceerd voor latere inwerkingtreding.[2] Vanwege de terugkoppeling van internationale partijen over de stand van de voorbereidingen, stelde de Europese Commissie voor extra tijd te geven voor deze voorbereiding. Indien het Europees Parlement en de Raad ermee instemmen, gaat de Ontbossingsverordening op 30 december 2025 gelden voor grote ondernemingen en een half jaar later voor kleine en micro ondernemingen. Daarbij heeft de Europese Commissie nadrukkelijk opgemerkt dat zij in het kader van dit traject rondom uitgestelde inwerkingtreding geen ruimte ziet voor het opnieuw aanslingeren van een inhoudelijke discussie over de (reikwijdte van de) Ontbossingsverordening. Ook heeft de Europese Commissie eindelijk de lang verwachte richtsnoeren voor implementatie gepubliceerd[3] en een internationaal samenwerkingskader om mondiale belanghebbenden, lidstaten en derde landen te ondersteunen bij hun voorbereidingen.
Vanuit het gezichtspunt van het beschermen van milieubelangen is dit voorstel evident uiterst teleurstellend. In diverse nieuwsberichten wordt gesproken over de enorme impact die het jaar uitstel op het milieu kan hebben. [4]
Tegelijkertijd is het voorgestelde uitstel vanuit het oogpunt van rechtszekerheid begrijpelijk. De Ontbossingsverordening legt vergaande verplichtingen op, waaronder een noodzakelijk due diligence onderzoek naar de herkomst van bepaalde producten, maar richtlijnen hoe aan deze verplichtingen invulling moest worden gegeven en hoe bepaalde begrippen moeten worden uitgelegd ontbrak. Voor grotere bedrijven zal het de nodige tijd vergen om de verplichtingen te implementeren in hun compliance systeem en processen, terwijl kleinere bedrijven vaak hun organisatie volledig opnieuw moeten inrichten. Het doorvoeren van dergelijke veranderingen zonder heldere richtlijnen bleek in de praktijk voor velen een onmogelijke taak.
Daarbij is van belang dat niet-naleving van de verplichtingen opgenomen in de Ontbossingsverordening vergaande consequenties heeft, waaronder voor bedrijven boetes met een maximum van ten minste 4% van de omzet, het niet op de EU-markt kunnen verkopen van producten die binnen de reikwijdte vallen en waarvoor niet aan de verplichtingen wordt voldaan, uitsluiting van openbare aanbestedingsprocedures voor de duur van 12 maanden en, bij herhaalde overtredingen, een tijdelijk verbod voor het op de EU-markt brengen of beschikbaar stellen van relevante grondstoffen en producten.
Terwijl de Europese Commissie achterbleef, heeft de NVWA – die als toezichthouder in Nederland zal gaan optreden – op haar website wel uitleg gegeven over de verplichten, een tool beschikbaar gesteld om te controleren of je als bedrijf onder de regelgeving valt, tips gegeven voor een adequate inrichting van het ‘zorgvuldigheidssysteem’ (due diligence) en lijst met de informatie die bedrijven tijdens een toezichtbezoek van de NVWA moeten kunnen overhandigen.[5] Opgemerkt zij overigens dat de NVWA in haar ‘regelhulp’ (onterecht) uit lijkt te gaan van de latere inwerkingtredingsdatum van de Ontbossingsverordening voor middelgrote ondernemingen. [6]
De aankomende periode kunnen bedrijven met de beschikbare Europese guidance en Nederlandse informatie zich adequaat voorbereiden op de naleving van de Ontbossingsverordening.
Auteur:
Marleen Velthuis, werkzaam als advocaat bij Loyens&Loeff en lid van de VMR werkgroep milieucriminaliteit
-------------------------------------------------------------------------------------------
[1] https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/P-10-2024-001792_EN.html
[2] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_24_5009
[3] https://green-business.ec.europa.eu/publications/guidance-eu-deforestation-regulation_en
[4] https://www.nrc.nl/nieuws/2024/10/02/jaarlijks-verdwijnt-wereldwijd-10-miljoen-hectare-bos-de-europese-commissie-wil-ontbossingswet-jaar-uitstellen-a4867986
[5] https://www.nvwa.nl/onderwerpen/eudr-ontbossingsverordening
[6] https://www.nvwa.nl/onderwerpen/eudr-ontbossingsverordening/regelhulp-eudr, vraag 3.