Wel urgentie, geen verplichting
Het klimaatbeleid onderkent de grote urgentie van verduurzaming van de gebouwde omgeving getuige de ambitie om in 2030 1,5 miljoen gebouwen te hebben verduurzaamd. Waar de wetgever tot op heden echter zeer terughoudend was met het formuleren van normering voor bestaande bouwwerken, lijkt daar nu met hele kleine stappen, verandering in te komen.
Vanaf 1 januari 2021 wordt de omgevingsvergunningaanvraag voor te bouwen bouwwerken niet meer aan de EPC-eis getoetst, maar aan de eisen voor BENG (Bijna Energie Neutraal Gebouw). Dat die wijziging niet alleen gevolgen heeft voor nieuwe bouwwerken, maar ook voor renovatie van bestaande bouwwerken, bewijst een wijziging van het Bouwbesluit 2012 die kort voor de kerst ter inzage is gelegd.
Implementatie EU-recht
De ter consultatie gelegde wijziging van het Bouwbesluit 2012 is onderdeel van de implementatie van de herziene Richtlijn hernieuwbare energie (2018/2001). Deze richtlijn geeft een verplichting voor lidstaten om een hoeveelheid hernieuwbare energie voor te schrijven bij nieuwbouw en ingrijpende renovatie (art. 15 Richtlijn 2018/2001/EU). Voor nieuwbouw is in de BENG-eis al een minimumpercentage hernieuwbare energie opgenomen.
Ingrijpende renovatie
De verplichting voor een minimum hoeveelheid hernieuwbare energie geldt alleen wanneer sprake is van ingrijpende renovatie. Oftewel, wanneer meer dan 25% van de oppervlakte van de gebouwschil, wordt vernieuwd, veranderd of vergroot en deze vernieuwing verandering of vergroting de integrale gebouwschil betreft. Dat betekent dat het gebouw zodanig wordt gerenoveerd dat voor minimaal 25% van binnen naar buiten door het gebouw heen kan worden gekeken. Daarnaast wordt duidelijk dat de verplichting om een minimum aandeel hernieuwbare energie te gebruiken alleen geldt indien de verwarmings- of koelinstallatie(s) onderdeel uitmaakt van de ingrijpende renovatie. Locatiegebonden of technische redenen kunnen redenen zijn dat niet aan de eis kan worden voldaan. In dat geval kan het bevoegd gezag beoordeling of daar daadwerkelijk sprake van is. Datzelfde geldt indien een bouwwerk is of spoedig wordt aangesloten op een warmtenet.
De vrijwilligheid maar niet de keuzemogelijkheid voorbij
Om aan de verplichting te voldoen zijn meerdere technische maatregelen, zoals zon-PV, een warmtepomp of een zonneboilersysteem mogelijk. Daarmee blijft enige vrijheid voor de eigenaren en bewoners behouden. Er zijn immers meerdere wegen naar het CO2-neutrale Rome! Hoewel ook eigenaren van bestaande bouwwerken in de toekomst dus met duurzaamheidseisen kunnen worden geconfronteerd, blijft de toepassing voor bestaande bouwwerken vooralsnog beperkt, terwijl een bredere toepassing vanwege de urgentie en omvang van de opgave wel noodzakelijk is.
In de bundel ‘2030: Het juridische instrumentarium voor mitigatie van klimaatverandering, energietransitie en adaptatie in Nederland’ kunt u meer lezen over verduurzaming van de gebouwde omgeving.
Jacco Karens, Instituut voor Bouwrecht