Oproep om CETA brief aan Eerste Kamer te steunen
Wybe Douma
Het wetsvoorstel tot goedkeuring van het CETA handelsverdrag met Canada is begin 2020 met een nipte meerderheid door de Tweede Kamer aanvaard en ligt momenteel bij de Eerste Kamer. Daar werden op 12 en 19 mei jongstleden expertbijeenkomsten gehouden over dit onderwerp die zijn terug te zien op https://youtu.be/rnEkTNB3ZeU respectievelijk https://youtu.be/TvCqFhO98_E. Zelf mocht ik ten behoeve van de laatste bijeenkomst schriftelijk (CETA’s disbalans tussen handel en duurzaamheid) en mondeling over de nadelige gevolgen voor mens en milieu van dit verdrag vertellen. Daarbij kon worden voortgebouwd op de blogs van mede-VMR lid Meike Terhorst (Handelsverdrag CETA komt in strijd met onze Grondwet, en mijn eigen blog Duurzaamheidsbepalingen EU handelsverdragen vergen afdwingbaarheid.
Een belangrijk punt van kritiek is dat op grond van CETA Canadese multinationals een schadevergoeding van Nederland kunnen gaan eisen als een wet, vergunning of andere maatregel hun investeringsbelang aantast. Arbiters kunnen hoge schadevergoedingen opleggen voor niet-discriminatoire maatregelen ten behoeve van publiek welzijn zoals gezondheid, veiligheid of milieu. Door deze vorm van arbitrage worden het Nederlandse recht en onze rechters buiten spel gezet. In feite kan de democratische besluitvorming door een buitenlandse investeerder onder vuur worden genomen.
Al sinds 2014 wordt er gewaarschuwd tegen de investeringsarbitrage (Investment-State Dispute Settlement, ISDS). In 2014 en 2016 zijn er brieven, ondertekend door meer dan 100 hoogleraren, aan de Europese Commissie gestuurd met het verzoek om de arbitrageclausules uit de handelsverdragen te halen, omdat het investeringsbelang voorrang heeft boven het algemeen belang. Het antwoord toen was: we zijn bezig verbeteringen aan te brengen, wacht u op het eindresultaat en geef dan een oordeel. Nu het eindresultaat voorligt krijgen we te horen: nu is alles al uitonderhandeld en kunnen er geen veranderingen meer worden aangebracht.
Het nieuwe handelsverdrag tussen de VS, Mexico en Canada (USMCA, ‘NAFTA 2.0’) laat zien dat er ook in een laat stadium nog aanpassingen van uitonderhandelde teksten mogelijk zijn. In dat verdrag zijn op verzoek van het Congress (parlement) van de VS beter afdwingbare duurzaamheidsbepalingen gekomen. Eerder was op verzoek van Canada het ISDS-deel uit het verdrag gehaald om zo te bewerkstelligen dat het ‘right to regulate’ beter gegarandeerd zou worden en milieu en volksgezondheid beter beschermd zouden kunnen worden.
Momenteel hebben Canadese investeerders geen mogelijkheid om claims bij arbiters in te dienen, maar moeten ze naar de Nederlandse rechter. Dat dient volgens ons zo te blijven. Dat het in CETA neergelegde ISDS systeem verbeterd is ten opzichte van het traditionele ISDS en een nieuwe naam (Investment Court System, ICS) heeft gekregen doet daar niets aan af. Er kunnen momenteel helemaal geen schadevergoedingen aan Nederland worden opgelegd door een internationaal tribunaal zoals CETA dat voorstelt. Datzelfde geldt voor 20 andere EU lidstaten. Dat dient zo te blijven. Voor een aantal Oost-Europese landen met rechtsstatelijke uitdagingen ligt dat anders doordat die Bilaterale Investeringsverdragen met daarin ISDS met Canada hebben afgesloten. Dat is geen reden om voor de 21 andere EU lidstaten met functionerende rechtstaten ICS/ISDS te introduceren, met als mogelijk gevolg van dat de energietransitie en andere maatregelen in het publiek belang ernstig worden gehinderd.
In Nederland is er nu een nieuw initiatief van hoogleraren en anderen om binnenkort deze brief aan te bieden aan de Eerste Kamer met het verzoek om de investeringsbescherming in CETA niet goed te keuren, met name omdat het in strijd is met de Nederlandse Grondwet. Hoe meer mensen dit initiatief steunen, hoe beter. We zien uw steunbetuiging graag tegemoet in de vorm van een mailbericht met uw naam en affiliatie aan amuod.t.w.[antispam].@eulegal.nl.