De achteruitgang van de biodiversiteit is (weer) opgeschaald. Volgens het Living Planet Rapport van 2024, is sinds 1970 wereldwijd 73% van het wild verdwenen.[1] De druk om deze trend te doorbreken groeit. Het idee dat ecosystemen elders vernietigd kunnen worden - zonder gevolgen voor ons is wetenschappelijk onjuist en gebaseerd op een afgekaderd wereldbeeld waarbij problemen ophouden bij de grens. Om een voorbeeld te noemen: het bereiken van een tipping point in de Amazone heeft ook invloed op west-Europa.[2] Juist daarom is natuurherstel van groot belang, als signaal naar mondiale partners. De gedachte hierbij is simpel: wie wat verwacht van een ander, moet zelf ook leveren.
Op internationaal niveau gebeurt er gelukkig een hoop. In Oktober 2024 vond in Colombia de zestiende Conference of Parties (COP) van het UN Biodiversiteitsverdrag plaatst. Op deze COP was vooral aandacht voor de National Biodiversity Strategies and Action Plans (NBSAPs) die opgesteld moeten worden. De vraag, en hoop, was dat veel landen deze plannen zouden aannemen, ontwikkelen en presenteren. Deze plannen vloeien deels voort uit de recent aangenomen Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework.[3] Hierin staan ambitieuze doelen opgenomen. Denk hierbij aan het uitbannen van vervuiling tegen 2050 (target 7) en het omdopen van maar liefst 30% van land en zee tot beschermd gebied (target 3), met aanvullende doelen voor het herstellen van natuur (target 2). Al zou slechts een deel van deze doelen behaald worden, dan kan de winst nog groot zijn. Op dit moment is slechts 17% van de landoppervlakte en 8.4% van de oceaan officieel beschermd gebied.[4]
De vraag is vervolgens: wat doet de Nederlandse overheid om een steentje bij te dragen aan deze mondiale visie? In dat kader is het goed dat het limiet van deze blog uit slechts 500 worden bestaat. Nederland was niet aanwezig bij de COP.[5] De Nederlandse overheid heeft ook geen plannen gepresenteerd. Aruba en Curaçao is het overigens wel gelukt.[6] Net zoals Europese partners zoals Oostenrijk, Frankrijk, Duitsland, Denenmarken, Italië en Ierland.[7]
Op Europees niveau is de Nederlandse houding niet veel beter. Zo is de EU Natuurherstelwet (NHW) recent aangenomen. In deze wet zal een groot deel van de implementatie lopen via nationale herstelplannen: over twee jaar moet in elk EU land een robuust plan liggen.[8] Europese landen zoals Spanje lopen juist vooruit op de Natuurherstelwet door op voorhand publieke consultaties en voorbereidingen te organiseren.[9] De Tweede Kamer daarentegen heeft een motie aangenomen over de herstelplannen waarin expliciet staat dat ‘de natuur’ niet is geholpen bij ‘verdere juridisering, zeker nu Nederland nog aan de oude verplichtingen (..) moet voldoen.[10] Dit is echter een vals dilemma. De Natuurherstelwet is juist een nodige aanvulling, en natuurherstel zal nodig zijn om de doelen uit de Habitatrichtlijn of de Kaderrichtlijn Water te behalen.
De passiviteit van Nederland contrasteert scherp met de urgentie van het biodiversiteitsvraagstuk en de vooruitgang elders. Als we werkelijk waarde hechten aan een gezonde leefomgeving (ook voor onszelf), dan is stilte geen optie en uitstel geen strategie. Bovendien, als een rijk en relatief klein land als Nederland het niet op tijd op kan brengen, wat geeft dat als signaal aan landen zoals Brazilië of Vietnam?
Auteur: Niels Hoek, Promovendus aan het Europees Universitair Instituut en lid van de VMR werkgroep Mondiale Duurzaamheid en Recht
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1] WWF, ‘Living Planet Report: A System in Peril’ (2024).
[2] Flores, B.M., Montoya, E., Sakschewski, B. et al. ‘Critical transitions in the Amazon forest system’, Nature (2024), p. 564. ; The Guardian, ‘Amazon rainforest could reach ‘tipping point’ by 2050, scientists warn’.
[3] Voor de volledige tekst van het Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework, zie: https://www.cbd.int/article/cop15-final-text-kunming-montreal-gbf-221222
[4] UNEP-WCMC and IUCN, ‘Protected Planet Report’ (2024).
[5] Trouw, ‘Het Kabinet laat de VN hangen nog geen actieplan en afwezig bij top’/
[6] Zie een handig overzicht in het online reporting tool: https://ort.cbd.int/nbsaps/my-country/BB48B36D-36AE-65F3-7FCE-B04E59DA4E37/view
[7] Zie online reporting tool: https://ort.cbd.int/nbsaps
[8] Verordening (EU) 2024/1991 van het Europees Parlement en de Raad van 24 juni 2024 inzake natuurherstel.
[9] Jornada sobre el Reglamento de Restauración de la Naturaleza y el Plan Nacional de Restauración, zie: https://www.youtube.com/watch?v=bmcBx6w5UV8.
[10] Kamerstuk nr. 1657. Zie: https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/detail?id=2024Z10938&did=2024D26007